توجه ويژه به ابزارهای ديجيتال، اينترنت و فضای مجازی جهت استفاده کودکان

پیام پردیس / توجه ويژه به ابزارهای ديجيتال، اينترنت و فضای مجازی جهت استفاده کودکان بر اساس پيماننامه جهانی حقوق کودک به هر فرد زير 18سال کودک گفته میشود. هر والدی تمایل دارد کودکش از رشد سالمی برخوردار باشه ولی گاهی نمی‌توان طبیعی بودن و غیرطبیعی بودن رفتار کودک را متوجه شد. افزایش سطح آگاهی والدین میتواند به ارائه مداخله مناسب و به هنگام در زمان رشد غیر طبیعی کودک انجام پذیرد.

مراجعه به فرد متخصص و لزوما روانشناس کودک می‌تواند در شناسایی رفتار غیرطبیعی و آسیب زا در کودک نقش کمک کننده ای به والدین داشته و والدین با صحبت در خصوص آسیب های فضای مجازی و چگونگی مواجه با آسیب های احتمالی با کمک پلیس فتا می‌توانند نقش موثری در سواد الکترونیکی کودکان به دور از برچسب و انگ اجتماعی برای کودکان خود داشته باشند.

والدين در استفاده کودکان و نوجوانان از ابزارهای ديجيتال، اينترنت و فضای مجازی چه نکاتی را بايد بدانند؟ کودکان و نوجوانان میتوانند از تلفن همراه، کامپيوتر، اينترنت و ساير ابزارهای ديجيتال برای انجام تکاليف مدرسه و کلاسهای جانبی و جهت ارتقای يادگيری مهارتهای مختلف تحصيلی و اجتماعی استفاده کنند. اما به صورت همزمان اين امکان وجود دارد که در معرض اطلاعات نادرست، نامتناسب با سن يا ناامن قرار بگيرند و يا توسط افراد غريبه يا آشنا مورد آزار و خشونت واقع شوند.

والدین باید توجه بیشتری به چگونگی دسترسی فرزندان، مدت زمان استفاده از ابزارهای دیجیتال و تغییرات خلقی فرزندان خود در طی استفاده از ابزارهای دیجیتال داشته باشند. والدين بايد از امنيت وسايل الکترونيکی در دسترس کودک و نوجوان و دسترسی آنها به فضای مجازی اطمينان حاصل کنند: استفاده از برنامه های نظارتی و کنترل والدين با توجه به سن کودک، مرور تاريخچه جستجو و سايتهای بازديد شده توسط کودک، مرور نرم افزارها و برنامه های نصب شده بر سيستم ها توسط کودک، عدم وجود فيلترشکن. از نرم افزارها و برنامه هايی که ميزان و نوع دسترسی کودکان به برنامه های مختلف در تلفن همراه، کامپيوتر و اينترنت را مديريت و گزارش می‌کنند در کنترل و نظارت بر استفاده فرزندتان از شبکه های مجازی و اينترنت استفاده کنيد.

سن مناسب استفاده کودکان از فضای مجازی در چه زمانی است؟ درگذشته تأکيد شده بود که تلفن همراه، کامپيوتر و هرگونه وسيله الکترونيکی را نبايد در اختيار کودکان زير 12 سال قرار داد، اما امروزه به دليل فراگيری اين ابزارها، در دسترس بودن آنها به ويژه انتقال بخش عمده يادگيری و آموزشها با کمک اين ابزارها به ويژه در دوران همه گيری کرونا، کودکان در سنين مدرسه اجباراً بيش از گذشته با اين وسايل و دنيای مجازی و اينترنت در تعامل هستند و اين دسترسی روز به روز افزايش میيابد.

تعريف يک قاعده کلی برای استفاده کودکان سنين مختلف از اين وسايل الکترونيکی و متصل به اينترنت چندان ممکن نيست، زيرا اين ابزارها به دليل تغيير سبک زندگی خانواده ها و نقش هرچه بيشتری که در زندگی روزمره و همچنين آموزش کودکان پيدا کرده اند، و به بخش جدايی ناپذير دنيای امروز تبديل شده اند. اما همچنان اين نکته ضروری است که تا سنين هفت سال، استفاده از اين ابزارها بايد بسيار محدود و کنترل شده باشد و صرفاً بخش خيلی محدودی از فعاليتهای روزمره کودک را به خود اختصاص دهند. در واقع برای کودکان زير هفت سال استفاده از فضای مجازی بايد بسيار محدود و با نظارت شديد باشد، بايد به کودک مدام يادآوری کرد که شما بر وی نظارت داريد و از فعاليتهای وی مطلع هستيد.

از 7 تا 12 سال که کودکان وارد سن نوجوانی می‌شوند، اين نظارت میتواند محدودتر و با هماهنگی بيشتر خود نوجوان باشد. پس از 12 سال، بهتر است که با افزايش آگاهی نوجوان از برنامه های نظارت مستقيم استفاده نشود و صرفاً با مشارکت خود نوجوان، نظارتهای کلی چون نظارت بر فيلترشکن ها و هزينه اينترنت صورت بگيرد و به حريم خصوصی نوجوان احترام گذاشته شود. متأسفانه بسيار مشاهده شده است که بعضی از والدين از ابزارهای الکترونيکی(تلفن همراه، تبلت، کامپيوتر)، تلويزيون و ماهواره به عنوان راهکاری برای سرگرم کردن مداوم فرزندان خود به ويژه در سنين پايينتر از 7سال استفاده می‌کنند.

اين کودکان، به جای اينکه به فعاليتها و بازیهای مفيد، هدفمند و تعاملی با والدين يا ساير همسالان خود مشغول شوند، صرفاً با تلفن همراه و تبلت سرگرم میشوند و بيش از آنچه که بايد در معرض اين ابزارهای ديجيتال و فضای اينترنت قرار می‌گيرند. اين دسترسی بدون کنترل و نظارت، علاوه بر مشکلات جسمانی و روانی که میتواند بر روند رشد و تکامل در دوران کودکی و همچنين در دوران نوجوانی داشته باشد(و نوعی غفلت و کم توجهی محسوب میشود)، میتواند آنها را در معرض انواع آسيبهای فضای مجازی و انواع خشونت قرار دهد. کامپيوتر مورد استفاده کودک زير 12 سال بايد خارج از اتاق وی و در محلی قرار داشته باشد که امکان نظارت والدين وجود دارد.

برای نوجوانان نيز چيدمان محل استفاده بايد به گونه ای باشد که شما در صورت لزوم بتوانيد صفحه نمايش را ببينيد. نحوه نظارت بر کودکان در استفاده از فضای مجازی چگونه است؟

-يک برنامه زمانبندی شده و از پيش تعيين شده برای کار با اينترنت، تلفن همراه و کامپيوتر با توجه به سن و برنامه های آموزشی فرزندتان طراحی کنيد.

-در مورد اينکه به چه سايتهايی با چه محتوايی میتوانند دسترسی داشته باشند، بحث کنيد. - در مورد اينکه عضو چه شبکه های اجتماعی میتواند بشود، بحث کنيد.

-در مورد اينکه از چه سايتها و فضاهای مجازی میتواند خريد آنلاين کند، بحث کنيد. - بودجه مالی مشخصی با توجه به نيازهای آموزشی و تفريحی برای استفاده اينترنت فرزندتان تعريف کنيد.

-از انجام تکاليف تحصيلی پيش از استفاده از تلفن همراه و اينترنت برای بازی و تفريح مطمئن شويد.

-هيچگاه مخفيانه بر تلفن همراه، کامپيوتر، اينترنت و شبکه های مجازی فرزند خود نظارت نکنيد چون علاوه بر اينکه منجر به بی اعتمادی، عدم رشد استقلال، خودمختاری و خودتصميمگيری فرزند شما میشود، میتواند عواقب عکسی داشته باشد و کودکان را بيشتر در معرض خشونت و آزار قرار دهد.

اعتیاد کودکان و استفاده از فضای مجازی سن نوجوانی بسیار حساس است و آن‌ها علاقه زیادی برای ورود به این فضا دارند. به همین دلیل ممانعت از ورود نوجوانان به شبکه‌های مجازی به نظر نتیجه معکوس به همراه دارد و روش درستی نیست. بهترین کار آموزش صحیح و کامل در خصوص قوانین و روش استفاده از فضای مجازی به آن‌ها است تا در این محیط دچار مخاطره نشوند. اخیرا یکی از شایعترین دغدغه های والدین در مورد کودکانشان اعتیاد کودک به فضای مجازی است.

در حال حاضر کودکان خواسته یا ناخواسته وارد فضای مجازی شده‌اند و همواره آسیب‌هایی در کمین آن‌هاست، براین اساس در این مساله با دو تیپ خانواده مواجه هستیم؛ خانواده‌هایی که نسبت به این فضا اشراف دارند و کنترل حداقلی را انجام می‌دهند و خانواده‌هایی که در این مورد دارای اطلاعات زیادی نیستند و به همین دلیل نمی‌توانند فرزندان را در استفاده درست از این فضا راهنمایی کنند.

اعتیاد به فضای مجازی از یک سو و سایت‌های غیر اخلاقی و کلاهبرداری که امروزه تعداد آنها کم نیست نیز از سوی دیگر به یکی از مهمترین دغدغه‌های مردم، خانواده‌ها و متخصصان به دلیل استفاده نادرست از وسایل ارتباط جمعی تبدیل شده است که بر روح، روان و شخصیت افراد تأثیر می‌گذارد و در حال حاضر نسل نوجوان و جوان اطلاعات لازم را در خصوص استفاده از شبکه مجازی به صورت خودجوش به دست آورده و از هرگونه آموزش‌پذیری خودداری می‌کنند لذا بایستی هوشمندانه اعضای خانواده نحوه استفاده از فضای مجازی را مدیریت کنند و والدین در مورد آسیب ها و مخاطراتی که می‌تواند فرزندان را تهدید کند حتما قبل از در اختیار قرار دادن این ابزار با ادبیات درست و متناسب با رشد کودک صحبت و آموزش های لازم را ارائه دهند.

علائم هشداردهنده‌ی وابستگی به بازی‌های کامپیوتری چیست؟

-صرف وقت زیاد (بیش از سه ساعت در روز) یا این که هر بار نسبت به دفعه‌ی قبل وقت بیشتری بر سر این بازی‌ها بگذارد.

-احساس هیجان و سرخوشی زیاد در حین انجام بازی کامپیوتری، و احساس بی قراری یا تحریک پذیری و یا افسردگی، زمانی که مشغول بازی نیست، به طوری که دوباره به سمت بازی برود.

-ناتوانی در دست کشیدن از بازی (به‌طوری که هر بار دیگران باید وارد عمل شوند).

-رها کردن فعالیت‌های ورزشی و اجتماعی به خاطر انجام بازی.

-فراموش کردن وظایف تحصیلی یا فعالیت‌های شغلی.

-اختلالات خواب ناشی از بازی (بیدار ماندن برای بازی که باعث به هم خوردن زمان خواب و بیداری شود).

-دروغ گفتن به دیگران درباره‌ی زمان صرف شده برای بازی.

-بروز خستگی و پرخونی چشم، سردرد، درد ناحیه‌ی مچ و ساعد، کمر درد.

-فراموش کردن بهداشت شخصی و یا وعده‌های غذایی.